Psychologia sportu. WOJNA MENTALNA – jak poskromić w sobie niekontrolowaną złość.
„To Ty odpowiadasz za siebie. Każdy ma emocje, ale to Ty sprawiasz że dla Ciebie pracują.” Kevin Keegan
Sport to praca nad ciałem i umysłem. Olbrzymie nakłady czasu, hektolitry wylanego z siebie potu, ból urazu, setki złotówek wydanych na sprzęt i treningi z najlepszymi trenerami, wyjazdy, specjalne diety, suplementy, opieka psychologa i fizjoterapeuty. Godziny pracy na hali, ringu, korcie, bieżni, stadionie, pływalni itd. dają gorycz porażki a innym razem słodki smak sukcesu. Po co to wszystko ? Odpowiedź wydaje się oczywista: aby zwyciężać, rozwijać się, przełamywać własne granice i odnosić sukcesy. Wszystko to staje się jednak bez znaczenia jeśli przeciwnik wyprowadzi nas z równowagi w czasie startu, albo jeszcze przed. Psychologia sportu – dziedzina nauki i praktyki, bez której nie ma sportu.
Pułapki psychologiczne
Stan utraty równowagi psychicznej możliwy jest z 2 powodów:
- Poddaniu się zagrywkom psychologicznym rywala
- Niskiej kontroli emocjonalnej i podaniu się własnej porywczości.
Konsekwencją jednego i drugiego może być zrujnowanie naszego występu – chyba, że zareagujemy w porę zapobiegając wejściu w pułapkę. Stosowane przez rywala zagrywki psychologiczne mają jeden cel: dekoncentracja przeciwnika, wybicie z rytmu, wytrącenie z równowagi. Doprowadzają do utraty trzeźwego osądu sytuacji, zagubieniu siły, taktyki, tempa i w konsekwencji nadmiarowej podatności na zachowania rywala. Trafnie opisuje to maksyma: „Strzeż się żółwia, królika i lisa” tzn. uważaj na zwalniania w grze, przyśpieszenia czy kombinowanie i oszukiwania.
Jak panować nad złością?
Złość sama w sobie bywa dobra – musi być jednak kontrolowana. Optymalny poziom wściekłości na samego siebie czy przeciwnika – wzmacnia motywację, mobilizuję zmysły i przywołuje do porządku pozwalając wziąć się w garść po popełnionym błędzie czy słabszym występie. Kontrolowanie złości to m.in. umiejętność wyciąganie wniosków, które umożliwiają koncentrację na przyszłości. Rozpamiętywanie minionych błędów uniemożliwia koncentrację na aktualnych wydarzeniach, co w konsekwencji powoduje błędy mentalne czy techniczne. Złość, agresję należy więc wykorzystywać w sposób celowy. W ujarzmieniu agresji pomocne mogą okazać się narzędzia: gaszenie iskry, pozycje percepcyjne, odwrócenie uwagi.
- Gaszenie iskry – reagowanie na pierwsze oznaki złości niezależnie czy narastają stopniowo czy gwałtowanie zapobiega pożarom i ich negatywnym następstwom. Zidentyfikuj przyczynę – co sprawia, że czujesz narastające napięcie? Jakie wydarzenie ją wywołało? Co możesz zrobić, aby ją powstrzymać? Zirytował cię przeciwnik czy sędzia– obróć to na swoją korzyść. Powiedz sobie: „Udowodnię ci z kim masz do czynienia”. Pamiętaj, że kiedy puszczają ci nerwy to przeciwnik zyskuje nad tobą przewagę, a ty masz dodatkowego rywala – siebie samego. Racjonalizuj myśli: skup się na rozwiązaniu, a nie na ty, co już się stało.
- Pozycje percepcyjne – to spojrzenia na aktualne wydarzenia przez pryzmat pozycji w której aktualnie je spostrzegamy.
a) pozycja pierwsza – patrzymy na świat wyłącznie z własnego punktu widzenia
b) pozycja druga – patrzymy na świat z perspektywy innej osoby
c) pozycja trzecia – odgrywamy rolę bezstronnego obserwatora: patrzącego na siebie i innych, analizujemy wydarzenia.
Fiksacja na pozycji pierwszej powodować może trudności z kontrolą emocjonalną i jej niewłaściwe konsekwencje. Przejęcie perspektywy innej osoby czy obserwatora obniża ładunek emocjonalny wydarzeń, pozwala złapać dystans, dostarcza wskazówek jak zareagować.
- Pomyśl o niedawnych doświadczeniach sportowych w których agresja wzięła nad Tobą górę. Wyobraź sobie ekran kinowy w którym wydarzenia przebiegają jak film, który oglądasz z perspektywy widowni (pozycja trzecia). W trakcie oglądania, gdy widzisz, że stajesz się agresywny zdecyduj jakiej porady udzieliłbyś sobie, aby poskromić emocje. Z pozycji trzeciej przekaż radę tobie znajdującym się w pozycji pierwszej. Daj sobie czas, aby zobaczyć jak reagujesz na radę i wprowadzasz zmianę w swoim zachowaniu. Ćwiczenie należy powtarzać – do uzyskania rezultatu 2-3 razy dziennie.
- Odwrócenie uwagi – zadbaj o rytuał, którego celem będzie przerzucenie uwagi, kiedy czujesz, że trafia cię szlag. Popraw sznurówkę u butów, wytrzyj się ręcznikiem, uszczypnij się w łokieć czy skrzyżuj z sobą dwa palce. Wybierz spokojną czynność, która będzie charakterystycznym dla ciebie sygnałem panowania nad myśleniem i emocjami – powtarzaj ją za każdym razem, kiedy tylko znajdziesz się w sytuacji silnych doznań emocjonalnych lub napływowo niewspierających myśli.
BIBLIOGRAFIA
B.Gilbert i S. Jamison, Sztuka wygrywania w tenisie, Bukowy Las, Wrocław, 2014
Garratt, NLP zwycięzców. Sportowy trening umysłu i ciała. Helion, Gliwice, 2009
Artykuł ukazał się w magazynie „Psychologia Sportu”
0 komentarzy